Przedmiotem naszej dzisiejszej analizy będzie przypadek świadczenia usług doradczych w formie online rozpatrywany na gruncie podatku VAT. Zastanowimy się w jaki sposób ustalić miejsce opodatkowania w przypadku świadczenia transgranicznego oraz jaką stawkę podatku należy w tym przypadku zastosować.

Miejsce opodatkowania świadczenia usług doradczych

W przypadku podatku VAT każdorazowo należy ustalić miejsce świadczenia danej usługi ponieważ to miejsce wyznaczać będzie kraj opodatkowania podatkiem należnym. W pierwszej kolejności wskażmy, że świadczenie usług doradczych online nie jest rodzajem usługi elektronicznej (w rozumieniu art. 2 pkt 26 ustawy VAT). Jak bowiem wynika z treści art. 7 ust. 1 rozporządzenia Rady UE 282/2011 do „usług świadczonych drogą elektroniczną” należą usługi świadczone za pomocą Internetu lub sieci elektronicznej, których świadczenie – ze względu na ich charakter – jest zasadniczo zautomatyzowane i wymaga minimalnego udziału człowieka, a ich wykonanie bez wykorzystania technologii informacyjnej jest niemożliwe.

W przypadku usług doradczych w formie online nie można przyjąć, że udział człowieka jest minimalny ponieważ jest to istotny element świadczenia. W konsekwencji nie są spełnione warunki do uznania usługi doradczej online jako usługę elektroniczną.

Kluczowe znaczenie będzie mieć to czy usługa jest świadczona na rzecz innego przedsiębiorcy czy też jest świadczona na rzecz osoby prywatnej. W tym pierwszym przypadku zastosowanie będzie mieć art. 28b ustawy VAT, który podaje, że miejscem opodatkowania usługi jest kraj siedziby usługobiorcy. W konsekwencji to zagraniczny przedsiębiorca rozlicza podatek należny VAT na zasadzie odwrotnego obciążenia. Polski podatnik w takim przypadku wystawia fakturę bez kwoty i bez stawki podatku ponieważ ta usługa nie podlega opodatkowaniu w Polsce.

W zakresie świadczenia usług doradczych na rzecz osób prywatnych kluczowe będzie ustalenie miejsca zamieszkania odbiorcy. W przypadku gdy osoba prywatna ma miejsce zamieszkania na terenie UE należy zastosować art. 28c ustawy VAT który wskazuje, że krajem opodatkowania jest kraj siedziby usługodawcy – będzie to zatem odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Jeżeli jednak miejscem zamieszkania odbiorcy usługi doradczej jest kraj spoza UE to zastosowanie znajdzie art. 28l pkt 3 ustawy VAT, gdzie podano, że w przypadku świadczenia na rzecz podmiotów niebędących podatnikami, posiadających siedzibę, stałe miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu poza terytorium Unii Europejskiej, usług doradczych miejscem opodatkowania jest kraj miejsca zamieszkania usługobiorcy.

Tytułem przykładu:

• świadczenie usługi doradczej online na rzecz przedsiębiorcy z Irlandii będzie podlegać opodatkowaniu w Irlandii – podmiotem zobowiązany do rozliczenia VAT należnego będzie irlandzki przedsiębiorca;
• świadczenie usługi doradczej online na rzecz konsumenta z Belgii będzie podlegać opodatkowaniu w Polsce jako odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju;
• świadczenie usługi doradczej online na rzecz konsumenta z Kanady będzie podlegać opodatkowaniu w Kanadzie według tamtejszych przepisów podatkowych.

Na zakończenie warto też dodać, że na podstawie art. 113 ust. 13 pkt 2 lit. b) ustawy VAT zwolnienie podmiotowe (do limitu 200 000 zł) nie ma zastosowania w przypadku świadczenia usług doradztwa (z wyjątkiem doradztwa rolniczego związanego z uprawą i hodowlą roślin oraz chowem i hodowlą zwierząt, a także związanego ze sporządzaniem planu zagospodarowania i modernizacji gospodarstwa rolnego). W konsekwencji usługi doradztwa kwalifikowane jako odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju będą podlegać opodatkowaniu 23% podatkiem VAT.

WAŻNE

Ustalając miejsce opodatkowania usługi doradczej w formie online należy określić zarówno status usługobiorcy jak i jego siedzibę/miejsce zamieszkania. Nie każda usługa doradztwa będzie podlegać opodatkowaniu VAT w Polsce.

Usługi doradztwa online a kasa fiskalna

W sytuacji gdy usługa doradztwa jest świadczona na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz miejscem opodatkowania usługi jest Polska pojawia się pytanie o konieczność stosowania kasy fiskalnej. Na obowiązek ewidencjonowania usług w takim przypadku wskazuje art. 111 ust. 1 ustawy VAT.

Jednocześnie należy mieć na względzie treść rozporządzenia w sprawie zwolnienia z obowiązku ewidencjonowania sprzedaży za pomocą kasy rejestrującej. W treści tego aktu możemy przeczytać, że zwolnienie od kasy fiskalnej nie ma zastosowania do świadczenia usług:

• prawniczych (z wyłączeniem usług notarialnych) oraz

• doradztwa podatkowego.

Przy czym zgodnie z par. 4 ust. 3 pkt 2 lit. b) ww. rozporządzenia zwolnienie od obowiązku stosowania kasy fiskalnej będzie mieć zastosowanie do wskazanych usług doradczych jeżeli świadczenie tych usług ma miejsce wyłącznie przy wykorzystaniu środków porozumiewania się na odległość, lub których rezultat jest przekazywany wyłącznie przy wykorzystaniu tych środków oraz jeżeli jeżeli świadczący usługę:

• otrzyma w całości zapłatę za wykonaną czynność za pośrednictwem poczty, banku lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej oraz
• z ewidencji i dowodów dokumentujących zapłatę jednoznacznie wynika, jakiej konkretnie czynności dotyczyła.

Przykładowo doradca podatkowy, który świadczy usługę online (np. poprzez MS Teams) na rzecz osoby prywatnej z Niemiec jest w tym przypadku zwolniony z obowiązku stosowania kasy fiskalnej jeżeli otrzyma wynagrodzenie w formie przelewu bankowego.

WAŻNE

Doradztwo prawnicze oraz doradztwo podatkowe korzysta ze zwolnienia od obowiązku posiadania kasy fiskalnej jeżeli świadczenie usługi odbywa się wyłącznie za pomocą środków komunikacji elektronicznej, a podatnik całość należnego wynagrodzenia otrzyma za pośrednictwem rachunku bankowego.

Podsumowując powyższe wskażmy, że świadczenie usług doradczych online może wywoływać wiele różnorodnych skutków podatkowych w sferze podatku VAT w zależności od tego kto jest odbiorcą usługi oraz gdzie znajduje się miejsce zamieszkania względnie siedziba usługobiorcy.

Autor Marcin Sądej