Opublikowano: 2024-08-02

Świadczenie usług przez polską firmę dla odbiorców z UE wiąże się z opodatkowaniem podatkiem VAT po stronie odbiorcy usług.

Tak mówi podstawowa zasada. Niestety na tym nie koniec. Od podstawowej reguły występuje wiele wyjątków. Nie można też zapomnieć, iż usługi na rzecz odbiorców z UE może świadczyć polski czynny podatnik VAT ale i podatnik zwolniony z VAT.

W jaki sposób prawidłowo opodatkować podatkiem VAT sprzedaż usług dla kontrahenta i dla konsumenta z UE?

Podatnik VAT w świetle importu i eksportu usług

Podatnikiem VAT na potrzeby rozliczenia VAT od importu lub eksportu usług (zakup lub sprzedaż usług na rzecz kontrahenta zagranicznego z UE) są:

1. osoby fizyczne wykonujący samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na cel czy rezultat takiej działalności,
2. osoby prawne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej prowadzące działalność gospodarczą,
3. osoby prawne niebędące podatnikiem które są zobowiązane lub identyfikowane jako podatnik VAT lub podatnik podatku od wartości dodanej (to określenie zagranicznego kontrahenta UE który jest odpowiednikiem polskiego podatnika VAT),
4. podatnicy prowadzący działalność lub dokonywujący transakcji dostawy towarów lub usług nieuznawanych za podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT (prowadząc daną działalność zachowują się tak podatnicy VAT lub podatku od wartości dodanej).

Świadczenie usług dla odbiorców z UE – na co należy zwrócić uwagę

W przypadku gdy polski czynny podatnik VAT chce świadczyć usługi na rzecz odbiorców z UE powinien pamiętać, aby przed pierwszą czynnością sprzedaży usługi dokonać rejestracji jako podatnik VAT-UE. Po otrzymaniu numeru podatnik będzie się posługiwał swoim dotychczasowym numerem NIP ale dodatkowo z przedrostkiem PL i tylko wtedy kiedy będzie świadczył usługi na rzecz odbiorców z UE.

Kolejna bardzo ważna kwestia w momencie sprzedaży usługi na rzecz odbiorców z UE to ustalenie miejsca świadczenia usługi.

ISTOTNE:

Miejsce świadczenia ustala się tylko dla celów VAT (nie ustala się dla celów podatku dochodowego) Miejsce świadczenia to miejsce (państwo UE) w którym będzie opodatkowana podatkiem VAT sprzedawana usługa.

Jeżeli przykładowo miejscem świadczenia będzie Polska to polski odbiorca usług (firma) będzie zobowiązana do rozliczenia (opodatkowania) podatku VAT od nabycia danej usługi.

ISTOTNE:

Ustalenie miejsca świadczenia usługi wymaga od polskiego sprzedawcy:

1. określenia odbiorcy usługi,
2. określenia rodzaju sprzedawanej usługi bowiem występują też wyjątki przewidziane dla niektórych typów usług oraz limity.

Świadczenie usług dla konsumenta z UE – zasada ogólna

Jeżeli polski czynny podatnik VAT sprzedaje usługę na rzecz nie podatnika czyli osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej (konsumenta) mieszkającego na terytorium UE w innym kraju niż Polska to:

1. miejsce świadczenia (należy to odczytywać jako miejsce opodatkowania VAT) będzie w Polsce (siedziba sprzedawcy albo stałe miejsce prowadzenia działalności albo stałe miejsce zamieszkania) oraz
2. opodatkowanie podatkiem VAT sprzedawanej usługi nastąpi według polskiej stawki VAT właściwej dla danej usługi.

Rozliczenie w VAT (i w podatku dochodowym) – opodatkowanie VAT sprzedaży tej usługi będzie musiał przeprowadzić polski sprzedawca.

Od zasady ogólnej występują jednak wyjątki. O tym poniżej.

Przykład 1

Czynny podatnik VAT i VAT-UE wykonał w okresie 04/2024r. usługę naprawy samochodu na rzecz konsumenta z Litwy. Miejscem świadczenia i opodatkowania podatkiem VAT jest terytorium Polski.

Polski sprzedawca w miesiącu wykonania usługi (albo do 15-tego dnia następnego miesiąca) wystawia fakturę sprzedaży i opodatkowuje ją polską stawką VAT właściwą dla danej usługi a więc 23%.

Tego typu transakcje sprzedaży na rzecz konsumenta z UE polski sprzedawca usług wykazuje w ewidencji i deklaracji JPK_V7 jak transakcję krajową.

Ponadto jeżeli ma obowiązek wystawienia paragonu bowiem stosuje kasę rejestrującą to wystawia paragon a jeżeli odbiorca zażąda faktury to wystawia fakturę.

Świadczenie usług dla podatnika z UE – zasada ogólna

Jeżeli czynny podatnik VAT sprzedaje usługę na rzecz podatnika czyli osoby fizycznej, prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej, jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej wówczas:

1. miejscem świadczenia (należy to odczytywać jako miejsce opodatkowania VAT) wystąpi w kraju UE nabywcy usług (usługobiorcy) oraz
2. stawka VAT dla danej usługi to stawka VAT funkcjonująca dla danej (nabytej) usługi w kraju UE usługobiorcy.

Rozliczenie w VAT – opodatkowanie VAT sprzedaży tej usługi będzie musiał przeprowadzić usługobiorca z UE.

Od zasady ogólnej występują jednak wyjątki. O tym poniżej.

Przykład 2

Czynny podatnik VAT i VAT-UE wykonał w okresie 04/2024r. usługę prawniczą na rzecz firmy z Czech. Miejscem świadczenia i opodatkowania podatkiem VAT jest terytorium Czech.

Polski sprzedawca wystawia fakturę sprzedaży w miesiącu zakończenia usługi i wykazuje wartość sprzedanej usługi w dacie jej zakończenia w ewidencji i deklaracji JPK_V7 ze stawką VAT NP (nie podlega opodatkowaniu VAT). Dodatkowo wykazuje wartość wyświadczonej usługi w tym samym okresie co powyżej w informacji podsumowującej VAT-UE.

Przykład 3

Podatnik zwolniony z VAT i zarejestrowany do VAT-UE wykonał w okresie 05/2024r. usługę programistyczną na rzecz firmy z Włoch. Miejscem świadczenia i opodatkowania podatkiem VAT jest terytorium Włoch.

Polski sprzedawca wystawia fakturę sprzedaży ze stawką VAT NP (nie podlega opodatkowaniu VAT w Polsce) i wykazuje wartość sprzedanej usługi w miesiącu wykonania usługi ale w deklaracji VAT-9M. Podatnik zwolniony z VAT nie prowadzi ewidencji JPK_V7X to też nie wykazuje tam tego typu transakcji.

Dodatkowo wykazuje wartość wyświadczonej usługi w tym samym okresie co powyżej w informacji podsumowującej VAT-UE.

ISTOTNE:

Przedsiębiorca zwolniony podmiotowo z VAT, który jest zarejestrowany za pomocą formularza VAT-R do transakcji unijnych musi wiedzieć niezwykle ważną rzecz.

Jeżeli w formularzu VAT-R w tabeli C.3 mówiącej o wykonywanych przez podatnika transakcjach wewnątrzwspólnotowych – przedsiębiorca zaznaczył, że:

1. jako podatnik zwolniony z VAT będzie dokonywał tylko WNT wówczas będzie zobligowany do comiesięcznego składania deklaracji VAT-8 nawet jeśli będzie ona zerowa (nie dokonywał w miesiącu rozliczeniowym transakcji WNT),
2. jako podatnik zwolniony z VAT będzie dokonywał świadczenia usług na rzecz kontrahentów z UE lub importu usług od kontrahentów z UE wówczas składa deklarację VAT-9M ale tylko za miesiąc w którym świadczył usługę dla kontrahenta z UE lub nabył usługę od kontrahenta z UE.

Świadczenie usług wymogi ewidencyjne

Należy zaznaczyć, iż gdy polski sprzedawca usług – czynny podatnik VAT i VAT-UE świadczy usługi na rzecz firmy z UE, wówczas:

1. polski sprzedawca ujmuje sprzedaż usług w deklaracji i ewidencji JPK_V7 jako niepodlegające opodatkowaniu VAT oraz w informacji podsumowującej VAT-UE,
2. zagraniczny kontrahent ujmuje zakup tych usług w deklaracji i ewidencji JPK_V7 po stronie zakupu i sprzedaży według stawki VAT właściwej dla nabytej usługi, stawki VAT funkcjonującej w kraju nabywcy.

W przypadku gdy odbiorcą jest zagraniczny konsument wówczas taka sprzedaż będzie traktowana jak krajowa sprzedaż usług.

Niemniej od podstawowej zasady ustalania miejsca świadczenia występują wyjątki.

Świadczenie usług dla podatnika i konsumenta z UE – uwaga na wyjątki

Od podstawowej zasady występuje kilka wyjątków. Zobrazowano je w poniższej tabeli.

Wyjątkowe przypadki określenia miejsca świadczenia przy zakupie i sprzedaży usług
Rodzaj usługi	Miejsce świadczenia (opodatkowania VAT)
Usługi związane z nieruchomościami	Miejsce położenia nieruchomości
Usługi restauracyjne i cateringowe	Miejsce, w którym usługi są faktycznie wykonywane
Usługi krótkoterminowego wynajmu środków transportu	Miejsce, w którym te środki transportu są faktycznie oddawane do dyspozycji usługobiorcy
Usługi turystyki	Miejsce, gdzie usługodawca posiada siedzibę działalności gospodarczej (lub stałe miejsce prowadzenia działalności lub miejsce zamieszkania bądź pobytu)
Usługi transportu towarów na rzecz podatnika	posiadającego siedzibę na terytorium danego kraju dla którego usługi są świadczone – miejscem świadczenia jest terytorium znajdujące się poza terytorium UE gdy transport odbywa się w całości poza UE, posiadającego siedzibę na terytorium państwa trzeciego dla którego usługi są świadczone – miejscem świadczenia jest terytorium kraju jeżeli transport w całości odbywa się w całości na terytorium kraju
Usługi transportu towarów na rzecz podmiotów niebędących podatnikami	Miejsce, w którym odbywa się transport, z uwzględnieniem pokonanych odległości
Usługi wstępu na imprezy kulturalne, artystyczne, sportowe, naukowe, edukacyjne, rozrywkowe lub podobne, takie jak targi i wystawy, oraz usług pomocniczych związanych z usługami wstępu na te imprezy, świadczonych na rzecz podatnika	Miejsce, w którym te imprezy faktycznie się odbywają
Usługi pomocniczych do usług transportowych, takich jak załadunek, rozładunek, przeładunek lub podobnych usług, wycena rzeczowego majątku ruchomego oraz na rzeczowym majątku ruchomym na rzecz podmiotów niebędących podatnikami usług	Miejsce, w którym usługi są faktycznie wykonywane
Usługi telekomunikacyjne, nadawcze, elektroniczne na rzecz podmiotów niebędących podatnikami	Miejsce, w którym podmioty te posiadają siedzibę, stałe miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu
Usługi transportu pasażerów	Miejsce, gdzie odbywa się transport, z uwzględnieniem pokonanych odległości
Usługi reklamy, doradcze, licencyjne, bankowe, finansowe, ubezpieczeniowe, przetwarzania danych, tłumaczeń, księgowe, prawnicze, inżynierskie, wynajmu, dzierżawy, leasingu rzeczy ruchomych (poza środkami transportowymi), udzielania dostępu do systemów gazowych, inne świadczone na rzecz podmiotów niebędących podatnikami, posiadających siedzibę, stałe miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu poza terytorium UE	Miejsce, gdzie podmioty te posiadają siedzibę, stałe miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu

Przykład 4

Czynny podatnik VAT i VAT-UE wykonał w okresie 04/2024r. usługę remontową nieruchomości położonej w Niemczech. Miejscem świadczenia i opodatkowania podatkiem VAT jest terytorium Niemiec zgodnie z adresem położenia danej nieruchomości.

Polski wykonawca usługi wystawia fakturę sprzedaży i wykazuje wartość sprzedanej usługi w dacie wykonania usługi w ewidencji i deklaracji JPK_V7 ze stawką VAT NP (nie podlega opodatkowaniu VAT).

Co bardzo ważne czynny podatnik VAT wykazuje powyższe wykonanie usługi:

1. w ewidencji i deklaracji JPK_V7X w rubryce – Dostawa towarów i usług poza terytorium kraju i jednocześnie nie wykazuje w rubryce – w tym świadczenie usług o których mowa w art. 100 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT z uwagi na to, że jest to właśnie wyjątek od podstawowej zasady ustalania miejsca świadczenia,
2. nie wykazuje wartości wykonanej usługi remontowej w informacji podsumowującej VAT-UE z uwagi na to, że jest to właśnie wyjątek od podstawowej zasady ustalania miejsca świadczenia.

Świadczenie usług na rzecz kontrahent z UE albo konsumenta UE to szerokie zagadnienie z dość licznymi wyjątkami od podstawowej reguły rozliczania VAT.

Bezwzględnie należy jednak pamiętać, że świadczenie usług przez polską firmę na rzecz kontrahenta lub konsumenta z UE wymaga ustalenia:

1. własnego statusu VAT,
2. statusu VAT odbiorcy usług,
3. miejsca świadczenia,
4. czy usługa zawiera się w katalogu wyjątków z uwagi na rodzaj usługi i typ odbiorcy usług.