Opublikowano: 2024-09-07

Proporcja w podatku VAT pojawia się w momencie kiedy podatnik wykonuje jednocześnie czynności opodatkowane oraz zwolnione i nie jest możliwe bezpośrednie przyporządkowanie wydatku do konkretnej działalności. W takich okolicznościach przepisy wymagają od podatnika ustalenia proporcji. W poniższym artykule zastanowimy się w jaki sposób ustalić taką proporcję w pierwszym roku działalności.

Proporcjonalne odliczenie podatku VAT

Reguła ogólna określona w art. 86 ust. 1 ustawy VAT wskazuje, że w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony wynikający z faktur dokumentujących zakupy związane z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą, wynika z samej konstrukcji podatku od towarów i usług i zapewnia neutralność tego podatku dla czynnych podatników VAT.

Z powyższego wynika również, że nie jest możliwe odliczenie podatku naliczonego w zakresie w jakim podatnik wykonuje czynności zwolnione od podatku. Natomiast możliwa jest sytuacja w której podatnik jednocześnie dokonuje czynności opodatkowanych oraz zwolniony od podatku. W takim przypadku w celu określenia prawa do odliczenia należy kierować się regułami określonymi w art. 90 ustawy VAT.

Zgodnie z art. 90 ust. 1 ustawy VAT w stosunku do towarów i usług, które są wykorzystywane przez podatnika do wykonywania czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, jak i czynności, w związku z którymi takie prawo nie przysługuje, podatnik jest obowiązany do odrębnego określenia kwot podatku naliczonego związanych z czynnościami, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego.

W myśl zaś art. 90 ust. 2 ustawy VAT jeżeli nie jest możliwe wyodrębnienie całości lub części kwot, o których mowa w ust. 1, podatnik może pomniejszyć kwotę podatku należnego o taką część kwoty podatku naliczonego, którą można proporcjonalnie przypisać czynnościom, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego.

Podatnik w momencie nabycia towarów lub usług powinien dokonać ich kwalifikacji do określonych rodzajów sprzedaży, z którymi zakupy te są związane. Najistotniejszym bowiem warunkiem, umożliwiającym podatnikowi skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego, jest związek zakupów z wykonanymi czynnościami opodatkowanymi.

Mając na uwadze powyższe regulacje obowiązkiem podatnika w pierwszej kolejności jest przypisanie konkretnych wydatków do określonych rodzajów sprzedaży, z którymi wydatki te są związane. Podatnik ma zatem obowiązek odrębnego określenia, czy podatek wynikający z otrzymanych faktur związany będzie z czynnościami opodatkowanymi czy też zwolnionymi, czyli dokonania tzw. bezpośredniej alokacji. Jeżeli takie wyodrębnienie jest możliwe, podatnikowi przysługuje pełne prawo do odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług związanych ze sprzedażą opodatkowaną, brak jest natomiast takiego prawa w stosunku do towarów i usług wykorzystywanych do wykonywania czynności zwolnionych od podatku.

Jeżeli dokonanie bezpośredniej alokacji nie jest możliwe, czyli w przypadku gdy dokonany wydatek służyć będzie obu rodzajom działalności, podatnik może odliczyć tylko tę część podatku naliczonego, którą można proporcjonalnie przypisać czynnościom dającym prawo do odliczenia.

WAŻNE

Zasada proporcjonalnego odliczania podatku ma zastosowanie do tej kategorii wydatków, których nie da się jednoznacznie przypisać do konkretnego rodzaju sprzedaży, czyli jako „zakupy związane ze sprzedażą opodatkowaną i zwolnioną”

Sposób ustalenia proporcji odliczenia podatku VAT

To w jaki sposób należy ustalić proporcję opisuje art. 90 ust. 3 oraz ust. 4 ustawy VAT. W przepisach tych czytamy, że proporcję ustala się jako udział rocznego obrotu z tytułu czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, w całkowitym obrocie uzyskanym z tytułu czynności, w związku z którymi podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, oraz czynności, w związku z którymi podatnikowi nie przysługuje takie prawo.

Proporcję określa się procentowo w stosunku rocznym na podstawie obrotu osiągniętego w roku poprzedzającym rok podatkowy, w odniesieniu do którego jest ustalana proporcja. Proporcję tę zaokrągla się w górę do najbliższej liczby całkowitej.

Następie po zakończeniu roku podatnik jest zobowiązany do dokonania korekty uwzględniając rzeczywistą proporcję ustaloną w oparciu o faktyczny obrót w danym roku podatkowym.

WAŻNE

Przepisy ustawy VAT wskazują, że proporcje należy ustalić w oparciu o dane dotyczące obrotu w roku poprzedzającym rok podatkowy.

Jak ustalić proporcję w roku rozpoczęcia działalności gospodarczej?

Skoro z treści przepisów wynika, że proporcję ustala się na podstawie informacji z roku poprzedzającego powstaje pytanie co w przypadku podatników rozpoczynających działalność gospodarczą, którzy będą w roku bazowym dokonywać zarówno czynności opodatkowanych jak i zwolnionych.

Metodykę działania takich podmiotów określa art. 90 ust. 8 ustawy VAT, gdzie czytamy, że podatnicy, którzy w poprzednim roku podatkowym nie osiągnęli obrotu, o którym mowa w ust. 3, lub u których obrót ten w poprzednim roku podatkowym był niższy niż 30 000 zł, do obliczenia kwoty podatku naliczonego podlegającej odliczeniu od kwoty podatku należnego przyjmują proporcję wyliczoną szacunkowo. Podatnicy są obowiązani zawiadomić naczelnika urzędu skarbowego o przyjętej proporcji w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym ta proporcja została zastosowana po raz pierwszy, nie później jednak niż w dniu przesłania ewidencji, o której mowa w art. 109 ust. 3.

Przykład

Pan Dariusz w lutym 2024 roku rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie najmu. Pan Dariusz świadczy zarówno podlegające opodatkowaniu usługi najmu krótkotermiowego jak i zwolnione od VAT usługi najmu długotermiowego (art. 43 ust. 1 pkt 36 ustawy VAT). Pan Dariusz ponosi wydatki które związane są z obiema rodzajami czynności.

W jaki sposób Pan Dariusz może odliczać podatek naliczony od tego rodzaju wydatków?

Pan Dariusz powinien samodzielnie określić szacunkową proporcję i zawiadomić o niej naczelnika US w terminie do 25 marca 2024r. Przykładowo Pan Dariusz może ustalić, że 60% ogółu obrotu będzie stanowić najem krótkotermiowy. To oznacza, że z faktur zakupowych będzie mógł odliczyć 60% kwoty podatku naliczonego. Gdyby następnie okazało się, że faktyczna proporcja wynosi np. 55% to w deklaracji za styczeń 2025 r. Pan Dariusz powinien dokonać odpowiedniej korekty podatku naliczonego zgodnie z art. 91 ustawy VAT.

Reasumując należy zatem stwierdzić, że w przypadku podatników rozpoczynających prowadzenie działalności gospodarczej proporcja w pierwszym roku podatkowym jest ustalana szacunkowo. Obecnie taki szacunek określa podatnik samodzielnie, a jego obowiązkiem jest jedynie zawiadomienie naczelnika US o przyjętej na dany rok proporcji.